İş sözleşmesi nedir, ne işe yarar? İş sözleşmesinin özellikleri nelerdir?

Toplu İş Sözleşmesi'nin kısaltılmış şekli TİS şeklinde olmaktadır. İşyeri ya da işletme seviyesinde, işkolu esasına göre olan işyeri ya da işletmede Toplu İş Sözleşmesi yapma yetkisini haiz olan işçi sendikası ile birlikte işveren sendikası ya da sendika üyesi olmayan işverenin arasında yapılmış olan bir iş protokolü oluşturmaktadır. Buradan anlaşıldığı üzere, TİS'in işçi tarafında muhakkak işçi sendikası olmalıdır. Bunun dışında işverenin ise sendika üyesi olması mecburi değildir.

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN KAPSAMI NEDİR?

Toplu İş Sözleşmesi; işyeri uygulamasında veya işçi ile işveren ilişkileri kapsamında, emredici yasa hükümlerinden sonraki kaynaktır. Çalışma şartları ve ücreti belirleyebilen "normatif" hükümler ile birlikte işveren sendikası ve işçi sendikası veya sendika üyesi olmayan işverenin arasındaki ilişkileri düzenleyebilen "düzenleyici" hükümleri bulunmaktadır. Kanun içerisinde yasaklanmış hususlarda ve emredici nitelikteki kanun hükümlerine aykırı bir şekilde TİS'e hüküm konulamamaktadır.

Sendika üyesi olmayan işçiler de "dayanışma aidatı" ödeyerek, Toplu İş Sözleşmesi’nin normatif hükümlerinden yararlanabilmektedir. Tarihte bilinmekte olan ilk toplu iş protokolünün Osmanlı döneminde 1766 senesinde Kütahya içerisinde kahve fincanı ve çini üreten bir imalathanede gerçekleştirildiği bilinmektedir. İşçi ve işveren arasında işin biçimine, çalışma saatlerine veya süresine göre iş sözleşmesi imzalanmaktadır.

4857 İş Kanunu'nun ikinci kısmında iş protokolü türleri konu edilmektedir. Sözleşme türleri, tanımları veya uyulması gerekli olan durumlar sıralanmaktadır. İş protokolü özel bir şekle tâbi olmamaktadır. İşçi ve işveren kanun hükümlerinde yer alan sınırlamalar göz ardı edilmeden kendilerine uygun olan protokol imzalanabilmektedir.

İŞ SÖZLEŞMESİ NEDİR?

İş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında imzalanmakta olan ve işçinin çalışmayı işverenin ise ücret ödemeyi kabul etmiş bulunduğu bir protokoldür. İş protokolleri belirli ya da belirsiz süreli yapılmaktadır. Bu protokoller çalışma şekilleri bakımından tam süreli ya da kısmî süreli olabilmektedir. Bunun dışında deneme süreli veya diğer çeşitlerde de oluşturulabilir. Unutulmaması gereken nokta şudur ki, bir seneden uzun vadeli protokollerin yazılı yapılması mecburidir.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

- İş sözleşmesinin çok sayıda özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler şu şekilde sıralanmaktadır:

- İş protokolü, yasada aksinin belirtilmediği süre içerisinde özel bir şekle tâbi olmamaktadır.

- Süresi bir sene ve daha uzun olan iş protokolleri yazılı olmak mecburiyetindedir.

- İş protokolleri damga vergisinden, harçtan ve resim muaf olmaktadır.

Yazılı olmayan protokollerde işveren işçiye en geç şekilde iki ay içerisinde aşağıda belirtilen bilgileri bir yazılı belge aracılığı ile bildirmekle yükümlü olmaktadır. Bu belgeyi vermeyen işverenlere ise belge vermemiş olduğu her bir işçi için 268 TL’lik olan ceza uygulanmaktadır.

- Genel ve özel çalışma koşulları

- Günlük ya da haftalık çalışma süresi

- Ücret, varsa ücret ekleri

- Ücret ödeme süresi

- Süresi belirliyse sözleşme süresi

- Fesih durumunda tarafların uymak zorunda olduğu hükümler

İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ NELERDİR?

İş sözleşmesinin çok sayıda çeşidi bulunmaktadır. Bu çeşitler şu şekilde sıralanmaktadır:

Belirli süreli olan iş sözleşmesi

Belirsiz süreli olan iş sözleşmesi

Tam süreli olan iş sözleşmesi

Kısmi süreli olan iş sözleşmesi

Deneme süreli olan iş sözleşmesi

Şeklinde sıralamak mümkündür.

BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Belirsiz süreli iş protokolü ya da sözleşmesi, iş sözleşmesinin hangi tarih boyunca sona ereceğini belirtmeyen protokoller olarak tanımlanır. İşçi işe girerken protokol imzalanır ve protokolün ıslak imzalı olan bir örneğinin işçiye teslim edilmesi gerekir. Bununla birlikte belirsiz süreli olan iş protokollerinin feshinden önce mevcut durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekmektedir. Aksi durumda ise ihbar tazminatı ödenmelidir.