Amerikalı ve Avrupalı gıda uzmanları, “son kullanma tarihi”nin çok da geçerli bir bilgi olmadığını öne sürdü. Çünkü olay sadece son kullanım tarihinde bitmiyor, gıdaları nasıl saklayacağınız da önemli...
Gıdalarda raf ömrü olarak da bilinen “son kullanma tarihi” tüketiciler açısından ayrı bir önem taşır. Belirtilen tarihler arasında ürün tazeliğini korur. Tarih geçtikten sonra ise bozulmaya /bayatlamaya yüz tutar. Yani en azından birçok tüketici bu şekilde bilir. Fakat Amerikalı ve Avrupalı gıda uzmanları bunun çok da geçerli bir bilgi olmadığını öne sürerek yiyeceklerin son kullanma tarihlerinin çok da önemli olmadığına değindi. Bunda son kullanma tarihi geçen gıdaların çöpe atılarak ekonomiye ve aile bütçesine verdiği zarar da etkili oldu. Çünkü dünyada günde 1.3 milyon ton gıda ürünü çöpe gidiyor. ABD’de çöpe atılan gıdaların bir yıllık tutarı 165 milyar dolar. Bu nedenle ABD ve ardında da Danimarkada’da tarihi geçmiş ya da herhangi bir marketten atılacağı bir biçimde zarar görmüş gıdaları satan marketler açıldı. Kar amacı gütmeyen yerel organizasyonlar tarafından açılan bu marketlerde fiyatlar diğer marketlerden yüzde 50 daha ucuz.
Nasıl saklandığı önemli
ABD’de gıda ürünlerini ve ilaçları denetleyen kuruluş olan FDA’in yanı sıra, Ulusal Kaynak Koruma Konseyi şöyle diyor, “Gıda ürünlerinin üstünde yer alan raf ömrü ibareleri sadece o gıdanın ne zamana kadar en yüksek kalitesini koruduğunu gösterir.” Bu, belirtilen tarih sonrasında gıdanın zehirli bir hâl alacağı anlamına gelmiyor “Bu tarihe kadar tüketiniz” ibareleri de aynı anlamı taşıyor. Sadece bebek mamaları bunun dışında tutuluyor. Tabii FDA, böyle ürünleri yediğiniz zaman zehirlenmeyeceğinizin garantisini vermiyor. Çünkü olay sadece son kullanım tarihinde bitmiyor, gıdaların nasıl saklandığı da önemli. Örneğin, ambalajı açtıktan sonra uygun şartlarda saklamadıysanız, son kullanma tarihi geçmemiş besinlerden de zehirlenebilirsiniz.
Saklama koşulları gıdaların ömrünü belirliyor
ABD’li uzmanlar, son kullanma tarihleri geçmiş ürünlerin kullanımıyla ilgili şu bilgileri veriyor: Bu ürünlerin ömrü ancak doğru saklanmış olmaları koşuluyla uzayabilir. Aksi takdirde gıda kaynaklı bakteriler üreyebilir ve hastalık yapıcı bakteriler de varsa, paket üzerindeki tarihten önce veya sonra gıda kaynaklı hastalıklara sebep olabilir.
Sütü dondurarak ömrünü üç ay uzatabilirsiniz
Çiğ kümes hayvanları
Kümes hayvanları satın alındıktan sonra bir günden iki güne kadar buzdolabında saklanabilir. Eğer pişirilmiş ve paketi açılmamışsa, 3-4 gün kadar dayanacaktır. Tavuğu buzlukta dokuz ay saklayabilirsiniz. Pişirdikten sonra da buzdolabında 3-4 gün dayanabiliyor.
İşlenmemiş dana ve kuzu eti
Ürün satın alımdan sonra üç günden beş güne kadar iyi durumda kalacaktır. Sığır eti buzlukta altı aydan 12 aya kadar en iyi kalitede durabiliyor.
Yumurta
Yumurtalar oldukça tartışmalı. Üzerinde satış tarihi varsa, satın aldıktan sonra üç haftadan beş haftaya kadar saklayabilirsiniz. Bir yıla kadar donmuş halde tutabilirsiniz.
Kuruyemiş
Paketlenmiş kuruyemişler kilerde 12 aya kadar durabiliyor.
Çikolata
Genel bir kural olarak, çikolatayı dolaba koymak raf ömrünü en az yüzde 25, dondurmak ise yüzde 50 veya daha fazla uzatabilir. Kutulu çikolatayı uzun ömürlü plastik dondurma torbasına koyun, sıkıca bağlayın ve bir yıla kadar dolapta saklayın veya en iyi kalitede 18 aya kadar dondurun. Donmuş çikolataları buzdolabında çözdürün.
Süt
Eğer dolaba konursa süt paket üzerindeki satış tarihinden sonra bir hafta kadar içilebilir. Sütü dondurarak ömrünü yaklaşık üç aya kadar uzatabilirsiniz. Ekşi koku, kirli beyaz veya hafif sarımsı renk ve kalın veya kümelenmiş bir yapı sütün dökme zamanının geldiğini gösteriyor.
Marul
Marul dolapta yaklaşık bir hafta dayanır. En iyi tazelik için, yemeden önce marulu yıkamalısınız. Sebzeler rengi solmadıkça ya da yumuşamadıkça yenilebilirler.
Yoğurt
Satış tarihinden itibaren yedi ila 10 güne kadar saklayabilirsiniz. Eğer yoğurdu dondurursanız, bir aydan iki aya kadar dayanır. Yoğurt en iyi tadı açıldıktan sonra beş ile yedi gün arasında verir. Yoğurdun bozulduğunu anlamak için sağduyunuzu kullanın. Yüksek akıcılıkta sulu kıvam, kümelenmiş bir yapı ve ekşi bir koku varsa yemeyin.
Taze, çiğ somon
Somon satın alma tarihinden itibaren bir günden iki güne kadar dayanır. Yine de eğer onu dondurursanız en iyi tatta ek olarak iki aydan üç aya kadar saklayabilirsiniz.
Ketçap
Kilerde bırakılmış, açılmamış ketçap yaklaşık bir sene dayanır. Bir kez açıldığı zaman kilerde yaklaşık bir ay ve dolapta altı ay dayanır.
Kurabiye ve kekler
Ambalajı açılmamış kurabiyeler aylarca saklanabilir.
Makarna
Makarna tarzı yiyecekler kilerde 3 yıla kadar dayanabiliyor.
Şarap
Genelde soğuk kırmızı şarap sevilmese de, açılmış kırmızı şarabı dolapta saklamak tazeliğini sürdürmesine yardımcı olur. (Açtıktan sonra ek olarak üç günden dört güne kadar dayanır).
Açılmış kırmızı şarabı dondurucuda saklayın ve dört aydan altı aya kadar kalsın! Açılmış beyaz şarap da o uzun dayanır. Açılmamış kırmızı ve beyaz şarap üç yıl ve daha uzun süre dayanır. İyi şaraplar 100 yıla kadar dayanabilir.
Konserveler
Konserve yiyecekler soğuk bir yerde saklandıklarında, 5 yıl sonra hala yenilebilir durumda kalır.
Bal
İyi haber: Kilerde duran bal sonsuza kadar dayanacaktır.
SKT ve TETT farklı şeyler!
Gıda Mühendisi Alperen Ekinci, ülkemizde uygulanan son kullanma tarihi ya da tavsiye edilen tüketim tarihinin ne anlama geldiğini şöyle anlatıyor: “Satın aldığımız gıda maddelerinin üzerinde son kullanma tarihi ibaresini gördüğümüzde kesinlikle belirtilen tarihten sonra ürün tüketilmemeli. Bahsettiğimiz tüketilebilir ürünler üzerinde tavsiye edilen tüketim tarihi ibaresi bulunan gıda maddeleridir. Bu sebeple, gıda ısrafını önlemek için alınan önlemlerden sadece bir tanesi olan, etiketlerimizin üzerinde bulunan “Son kullanma tarihi” (SKT) ibaresi yerine bazı ürünler için “Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi” (TETT) ibaresinin kullanılmasına karar verilmiştir. “TETT” geçmiş bir gıda maddesini tüketmek güvenilir mi? sorusunu ise Ekinci şöyle yanıtlıyor:
“Birçok insan gıdaların tazeliğini son kullanma tarihlerine bakmak yerine, taze olup olmadığını görerek veya koklayarak test edilebiliyor. Örneğin; tavsiye edilen tüketim tarihi üzerinden bir ay geçen mısır cipslerinin hala yenebileceğini, ancak tadının bayat olabileceği İngiliz Gıda Bilimcilerinin çalışmalarıyla sabitlenmiştir. Zeytinyağıyla tavada ısıtılırsa mısır cipsinin tekrar çıtır çıtır olabileceği tavsiyesinde bulunan gıda bilimciler, hava almayan kaplarda saklamanın da cipslerin ömrünü uzatacağını belirtmiş. Gıda bilimcileri, yoğurdun altı haftaya kadar dayanabildiğini, üzerinden küfü almanın yeterli olduğunu ileri sürmüştür ve ben de aynı görüşü savunmaktayım. Evlerimizde ekşimeye başlamış yoğurtlarımızı çöpe atmak israfı artırmaktan başka bir şey değildir.”
