Şehirleri 3 derece soğutan akıllı teknolojiler

İstanbul’u hafta başında etkisi altına alan yoğun yağış ve ardından gelen sel, akıllara “Bu yaşananlar küresel iklim değişikliğinin bir sonucu mu” sorusunu getirdi. Küresel ısınma dünyada sıcaklıkları artırıyor. Büyük şehirlerde yaşayanların küresel ısınmanın yanı sıra şehirler üzerinde oluşan ısı adacıklarından da olumsuz etkilendiği bilimsel olarak kanıtlanmış durumda. Isı adacıklarının temel nedeni şehirleri oluşturan tüm yapıların imal edildiği malzemeler. Gün boyunca güneş enerjisi depolayan bu yapı malzemeleri belli bir depolama sürecinden sonra enerjiyi geri veriyorlar. Bu da şehirlerde yaşayanların caddelerde, sokaklarda, hatta parklarda bile gezerken bu yapı malzemelerinden yansıyan sıcaklıkları aşırı hissetmelerine neden oluyor. Hatta şehirlerimizde kullanılan siyah asfalt, güneş battıktan sonra bile ısı verdiği için sıcaklığın etkisini daha fazla artıran temel faktörlerden biri.

Los Angeles sıcaklıkla mücadele ediyor

İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Miktad Kadıoğlu, şehirlerin her zaman kırsala göre daha sıcak olduğunu belirterek, bunun şehirlerde gökdelen ve yoğun trafikten dolayı oluşan ‘ısı adası’ndan kaynaklandığını söylüyor. Isı adacıklarından etkiklenen şehirlerden biri de Los Angeles. Işıklar Şehri’nde küresel ısınmanın şehrin hava sıcaklığına etkisini azaltmak için California Üniversitesi’nin uyguladığı projede ısı adacıklarının kümelendiği bölgelere ağaç dikilmesi, aynı bölgelerdeki evlerin yeşil çatıyla kaplaması, yolların da açık renkle boyanması kararlaştırılıp uygulanmış. Tüm bu uygulamalar sonrası sıcaklığı 3 derece düştüğü saptanmış. Peki Los Angeles’ta ne yapılmış? Isı adacıkları engelleme yöntemi olarak şehrin bir bölgesine yeşil çatı projesi uygulanmış ve binaların üstü çatı yerine, yeşil bitki örtüsüyle kaplanmış. Bir başka bölgedeki cadde ve sokaklardaki siyah asfalt ya beyaza boyanmış ya da tekno asfaltlarla değiştirilmiş, ağaç dikilmiş, şehre hava koridorları açılmış. Tüm bu bölgesel projelerin uygulanmasıyla da ısı değişimleri gözlemlenip kayda alınmış.

Elektrikli arabalar bize nefes aldıracak

Imperial College London’a bağlı Grantham Instititute ve Carbon Iniative’nin birlikte yayımladıkları yeni rapora göre, elektrikli otomobiller 2035 itibarıyla kara ulaşımı piyasasının üçte birini, 2040 itibarıyla yüzde elliden fazlasını ve 2050 itibarıyla pazar payının üçte ikisini oluşturabilir. Tüm bu yenilenebilir teknolojiler şehirlere uygulandığı zaman küresel ısınmanın önüne geçmek mümkün.

Yeşil çatılar yağmuru emiyor

Şehirlerdeki yoğun beton kullanımında geçen salı günü yaşadığımız gibi kısa süreli kuvvetli yağışlarda bile ani su baskınları oluşuyor. Yeşil çatı sistemlerinde ise yağışın başlangıcında bu suyun yüzde 80’ini tutuluyor kalan kısmını ise buharlaştırıp atmosfere geri gönderiyor. Bu da ani gelişen yağmurlarda yeşil çatı sistemlerinin, suyun önemli bir kısmını tutma kabiliyetine sahip olduğunu gösteriyor. Los Angeles’ta yeşil çatı sistemi uygulanan bir bölgede şehrin ısısını ortalama 1 derece düşürdüğü saptanmış.

+6 derece

2070’te Türkiye genelinde sıcaklıklar 6 derece kadar yükselecek, Karadeniz Bölgesi dışında yağışlar iyice azalacak.

Açık renk asfalt sıcağı düşürüyor

Aynı araştırmada yolda yürüyenlerin sıcaktan etkilenmesinin ise siyah asfalttan kaynaklandığı saptanmış. Siyah asfaltın sıvı tuttuğu, hatta güneş battıktan sonra bile dışarıya sıcaklık verdiği gözlemlenmiş. Açık renk asfaltlanma yapılan alanlarda sıcaklığın 1,5 derece düştüğü de kayıtlara geçmiş.

Sıcaklıklar her yerde ve her mevsim yükselecek, artış miktarı yazın kışa göre daha fazla olacak

Yüzde 97 daha az suyla konteynırda tarım

Uzun süredir Mars’a insan götürme planları yapan Elon Musk’ın Space X firmasının mühendisleri 12 metrelik konteynırlarda 5 dönümlük araziye eş değer tarım yapılabileceği üzerine çalışıyor. Bu çalışmalarda mühendisler yüzde 97 daha az su kullanarak ürün elde edebilecek ve bu da küresel ısınma nedeniyle oluşan su sıkıntısına ve kuraklığa çare olacak. Los Angeles merkezli temiz enerji şirketi Laci’nin yöneticisi Mike Swords, Musk’ın projesinin küresel iklim değişlikliği nedeniyle kuraklıktan etkilenecek bölgeler için ciddi bir çözüm olacağını, tarım alanlarındaki aşırı su israfının önüne geçileceğini söylüyor.

Prof. Dr. Nüzhet Dalfes

İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü

Serinleten rüzgarların önünü açın!

- Sıcaklık farklarını ortaya çıkaracak bir ölçme kampanyası yapılmalı. Neler en çok ısınıyor?

- Bina yönetmeliklerine ‘cool roof’ şartı getirilebilir;

- Her yeri ‘kara asfalt’la kaplama yerine (dünyada uygulanan, mesela LA’de) yeni malzemeler denenebilir. Ama tabii öyle üç beş metrekare ile anlaşılamaz; kilometrekare düzeyinde denemeli.

- Eskiden beri söylediğimiz: soğutabilecek rüzgarların önü kesilmemeli; bu parametre orta/uzun vadeli imar planlarında yer almalı.

- Tabii, sokaklarda ağaç yoğunluğu artırılmalı.

- Ve, kişi başına düşen yeşil alanlar artırılmalı.

- Mesele sadece sıcaklık değil, yüzey sularının yönetimi de önemli. Toprak yüzey giderek yok oluyor. Beton olacaksa, en azında su geçirgen beton olmalı

Prof. Dr Cemal Saydam

Haccettepe Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü

Ne yapıyorsak onu yapmamalıyız

- Deniz kenarına yüksek bina arka tarafa daha az katlı bina yapmamak lazım.

- Türkiye’de nüfusun belli bölgelerde yığılması doğal afetlere olan kırılganlığı artırmaktadır. Doğru politikalar ile nüfusun şehir ölçeğinden ülke ölçeğine kadar daha düzenli dağılımı teşvik edilmelidir.

- Şehir ısı adası etkisi küresel ısınma ile beraber gerçekleştiğinde kent yaşam koşullarını kötüleştirecektir. Bu nedenle şehirleşme şehir ısı adası etkisini minimize edecek şekilde planlanmalıdır.

- Şehirlerin altyapısı suyun tekrar tekrar kullanımına imkan verecek şekilde geliştirilmelidir.

- Artmakta olan sıcaklıklar yangınlara sebep olarak Türkiye’nin orman kaynaklarını tehdit etmektedir. Kuraklığa ve sıcaklığa dirençli ağaçların olduğu orman alanları artırılmalıdır.