En zor ameliyat masasında ölünür (1)

Burun estetiğinden yaşamını yitiren 31 yaşındaki Yasemin Balsu'nun hikâyesini okuyup üzüldük. Burnundaki kemer uğruna... Ne yaptın Yasemin? Daha güzel olma, kalkık burunlu olma uğruna... Ama ne alâka? En çok burun estetiği yaptırıyor insanlar. Neredeyse diş çektirir gibi. Ne düşündü Yasemin ameliyattan önce, korktu mu? Bilemeyiz... 31 yaşında, Gaziantep Amerikan Hastanesi'nin ameliyathanesinde kapadı gözlerini. Şimdi soruşturma sürüyor, doktorlar mı suçlu, yoksa çok nadir görünen bir aksilik mi oldu? Öğreneceğiz.

Bir ameliyatta bir insanın ölüm nedeni anestezi olabilir mi? Anestezi alerjisi ne demek? Ameliyata girmeden önce tüm tetkikleri yaptırmanıza rağmen anestezi nedeniyle yaşamınızı yitirebilir misiniz?

İnsan bunları düşününce delirecek gibi oluyor değil mi? Oysa her gün binlerce insan ameliyat masasına yatıyor, belki 15 dakika belki de 8 saat süren ameliyatlardan iyileşip çıkıyor.

Yasemin Baku'nun ölüm nedenini hastane yetkilileri, anestezi alerjisi (hipertermi) olarak açıkladı. Biz bu haberi hazırlarken otopsi raporu çıkmamıştı. Anestezi uzmanı Dr. Kubilay Emekli'yle anesteziyle ilgili olarak aklımıza gelen herşeyi konuştuk.

* Anesteziden ölünür mü? Hep şöyle haberler okuyoruz, "narkozu aldı, dayanamadı..."
Ameliyat öncesi anestezi tetkikleri iyi yapılmış, iyi bir anestezi uzmanının başında olduğu bir ameliyat sırasında kişinin ölme ihtimali sokakta gezen bir insana göre çok düşüktür.

* Hangi tetkikler yapılmalı?
Kan tahlilleri, EKG; ayrıca hastaya enfeksiyon geçirip geçirmediği sorulmalı. Hastanın kronik bir hastalığının olup olmadığının da bilinmesi gerekiyor. Yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve astım, bunlar önemli. Anestezi için en önemli organ akciğer ve kalptir. Bunlara dikkat ederiz.

Hipertemiden kurtulmak zordur
* 31 yaşındaki Yasemin Balsu burun estetiği operasyonu sırasında öldü. Hastane yetkilileri "hipertermi" dedi. Nedir bu?
Hipertermi çok ama çok nadir görülür. Hipertermiden kurtulması çok zor hastanın.

Bir tür anestezi alerjisidir. Anesteziyi aldıktan sonra vücut ısısı aniden yükselir. 40-41 derece olur. 41 dereceden sonrası ölümü getirir. İlacı vardır bunun, o sırada hemen yapılır ama bazen ilaç da yeterli olmaz. Hastanenin açıklaması bu ama otopsi raporunu beklemek lazım. Otopsi raporunda neden yaşamını yitirdiği ortaya çıkar. Bir doktor hipertermi derse kendi hatasını örtüyor olabilir, mutlaka otopsi raporuna bakılmalı.

* Tetkiklerde hipertermi çıkmaz mı?
Çıkmaz. Ama dediğim gibi kimse korkmasın çok nadir rastlanır hipertermiye.

* Kronik rahatsızlıklar dediniz biraz önce. Kronik rahatsızlığı olanlar için anestezi öncesi özel önlem mi alınıyor?
Astım varsa ameliyat olmaz diye bir şey yok. Anesteziden önce astımlı hastaya bir ilaç verilir. Ama bana "astımlı bir hastaya estetik yapar mısınız" diye sorarsanız, doğrusu keyfe keder bir ameliyat olduğu için çok da önermem. Astımlı hastanın tedavisi sürüyorsa, onlar yapılmadan estetik operasyon yapılması önerilmez. Astımlı hastadan akciğer testi isterim. Astım her zaman problem yapılmaz. Eğer ameliyat yapılacaksa da astımı tetiklemeyecek ilaçları kullanırız. Hipertansiyonu olan bir hastanın tansiyonunu kontrol altına alıp öyle ameliyat yapmak isterim. İlaçlarla kontrol altına alınabiliniyor.

* Düşük tansiyonda ne olur?
Çok problem değil, yeter ki sebebi bilinsin. Hasta anemik değilse çok problem olmaz. Genç kızların genelde tansiyonu düşüktür. Ben sorarım, "çarpıntınız oluyor mu; üç kat merdiveni rahat rahat çıkıyor musunuz" diye.

*Anestezi vücudu yorar mı rahatlatır mı?
Asla yormaz, aksine rahatlatır.

* Anestezi alınca derin bir uyku mu uyuyoruz, yoksa bize başka bir şey mi oluyor?
Uyumaktan farklı. Genel anestezide beyin fonksiyonları durur. Hiçbir şekilde ağrı duymazsınız.

* Rüya görmüyoruz o zaman...
Hayır. Anestezi uyumak gibi olmadığı için rüya görmezsiniz ama uyanmaya yakın belki görürsünüz. Ameliyat sırasında rüya görülmez.

* Ameliyat öncesini kimse hatırlamıyor. Bu verilen ilaçlarla ilgili değil mi?
Evet. Ameliyat öncesinde hasta sakinleşsin diye bir ilaç yapıyoruz. O yüzden ameliyattan 15 dakika öncesine kadar hatırlamaz hastalar.

Anesteziyle kasları felç ediyoruz
* Halk arasında anesteziye hep narkoz diyoruz. Verilen madde narkoz mudur? İnsanlar fazla narkozdan mı ölür?
Narkoz kullanılan maddenin adı ama yalnızca narkoz kullanılmaz. Eskiden farklı ilaçlar kullanılıyordu, şimdi yeni ilaçlar var. Asıl ilaç narkoz değil, yardımcı ilaç narkoz. Anestezide damardan ilaç veriyoruz, sonra gaza geçiriyoruz. Hastanın tüm kasları felç oluyor anestezi sırasında.

* Nasıl yani?
Bunu söyleyince herkes korkuyor. Korkmayın. Bu ameliyatta gerekli bir şey. Kırmızı çizgili kasları felç ediyoruz. Geçici olarak felç oluyor ve tüm kontrol bizim elimize geçiyor. Bunu yapmazsanız, örneğin karın ameliyatında cerrah karnı kesemez, kaslar kasılır. En güvenli yer, bir insan için ameliyathanedir. Anestezi uzmanı ölmek üzere olan insanı geri
döndürür, bu bizim işimizdir. Biz yoğun bakım eğitimi alıyoruz. Ben bir hastanın başındaysam, elimizin altında aletler varsa, ilaçlar varsa, bir insanın en zor öleceği yer ameliyathane olur. Ameliyat sırasında akciğerleriniz ve kalbiniz anestezi uzmanının elindedir.

* Hep şu söylenir, anestezi uzmanı verir ilacı sonra çekip gider ameliyathaneden...
Bu kesinlikle yapılmaması gereken bir hareket. Anesteziyi vereyim, gidip arabamı yıkayıp geleyim tarzı bir yaklaşımınız varsa mesleğinize karşı, çok hata yaparsınız. Anestezi uzmanı baştan sona ameliyathanede olmalı.

* Biz galiba anestezi uzmanının işlevini uyutma olarak görüyoruz...
Evet ama bu yanlış. Ameliyat sırasında akciğer ve kalp anestezi uzmanının elinde gibidir. Cerrah yanlış bir damarı kesse, önlem alacak anestezi uzmanıdır. Bizim işimiz pilotluk gibi. Bir insanı alıyorsun, uçuruyorsun ve indiriyorsun. İniş takımlarını iyi zamanda açman lazım. Uçarken nasıl problem ilk kalkışta olursa ya da inişte, anestezi de öyledir. İlk uyutmak sonra da hiçbir sorun çıkmadan uyandırmak gerekir. Pilottan farkımız, biz yalnızca bir yolcu taşıyoruz.

* Sizin yaptığınız bir hata nelere yol açar?
Cerrah hata yapar hatayı çözebilir. Bizde hata yok. Hata ölüm getirebilir. Hata yaparsan hatayı telafi edecek zaman bulamayabilirsin.

* Ne gibi hatalar yapabilir anestezi uzmanı?
Dikkatsizlik. Fazla doz, az doz, bunların hepsi anestezi uzmanının dikkatli olmasıyla ilgili. Bir de artık cihazlar çok iyi. Hastanın tüm yaşamsal fonksiyonlarını görebiliyoruz. Ameliyathane koşulları da iyi olmalı. Ben iyi bir şoför olabilirim ama araba bozuksa arabayı kaldıramam. Ameliyathanede hem aletler iyi olmalı hem de tüm ilaçlar bulunmalı.

* Küçücük bir dikkatsizlik insan öldürebilir... Sizin mesleğinizin zor yanı bu.
İnsanın ölmesi bazen çok zor bazen çok kolaydır. Sıfır risk diye bir şey yok ama biz riski minimumda tutuyoruz. Bence iyi bir ameliyathanede usta ellerde olan birinin yaşam şansı Türkiye'de karşıdan karşıya geçen insana göre daha yüksektir.