Depreme Dayanıklı Ev Nasıl Anlaşılır?

Bengü Öner - Milliyetemlak.com İstanbul'da ve dünyada son bir yılda meydana gelen şiddetli depremler, özellikle son günlerde yaşanan Van depremi ve artçılarıyla birlikte aslında hiç gündemden düşmemesi gereken deprem olgusu yeniden hatırlandı.
Uzmanların sıkça tekrarladığı "deprem değil bina öldürür" söylemiyle anlaşılıyor ki, gayrimenkul alımında deprem güvenliği hususuna gereken önemi gösteremiyoruz.

Başbakan Yardımcısı Ali Babacan geçtiğimiz günlerde Zorunlu Deprem Sigortası’nı daha yaygın hale getirmeyi hedeflediklerini belirterek, bu amaçla Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bulunan Afet Sigortaları Kanunu Tasarısı’nı yenilemeyi planladıklarını söyledi.
Van Depremi’nin ardından Türkiye’deki mevcut yapı stokuyla ilgili sorular tekrar gündeme gelirken, İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, deprem ve yapım yönetmeliklerine uygun, mühendislik bakış açısıyla proje inşa edilmesinin önemine dikkat çekti.

Durbakayım, “Konut projelendirmek ve üretmek bir mühendislik işidir. Mevcut yönetmelikleri uygulayacak, standartları tutturacak bir bilgi birikimine, eğitime sahip olmak çok önemli. Mühendis olmadan da müteahhitlik yapılabilir, ama projelerin mutlaka mühendisler tarafından projelendirilmesi ve inşası gerekir” dedi. Durbakayım, vatandaşlara da konusunda uzman ve güvenilir firmalar tarafından geliştirilen bu tarz projelerden konut sahibi olmalarını tavsiye etti.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Gaziantep Şube Başkanı Metehan Gündüz de ''Konut seçimi konusunda daha fazla fiziksel özelliklere dikkat edildiğini gözlemliyoruz. Konut almak isteyenler, öncelikle, binanın boyası, cilası, kaçıncı katta olduğu, bulunduğu semt, mobilyaların kalitesi gibi daha çok ilk bakışta görülebilen özelliklerine bakarak karar veriyor. Oysa bir deprem ülkesi olan Türkiye'de, konut seçimi yapılırken, binayı yapan müteahhit firma, binanın depreme dayanıklı olup olmadığı gibi teknik özelliklerine daha fazla dikkat edilmesi gerekir.

Teknik özellikler, fiziki özelliklerden çok daha büyük öneme sahiptir. Çünkü, satın alınacak binalar, insanların uzun yıllar, belki de bir ömür boyu yaşayacakları mekanlar olacaktır.'' dedi.

Depreme Dayanan Evlerin Sırrı Ne?
Radye temel sisteminin çok basit tekniklerle yapıldığını ve ciddi bir uzmanlık gerektirmediğini ifade eden Fatih Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Geoteknik Anabilim Dalı Başkanı Yrd. Doç. Dr. Sami Gören, "Kolonların altına pabuç diye bir sistem yerleştiriliyor. Temeli tamamen betonla kaplıyor. Depreme karşı bir mukavemet sağlamıyor. Çökmeyi engellese de depreme dayanıklı bir sistem değil" diye konuştu.

Türkiye'de sadece binada kullanılan malzemenin kalitesi ve yeterliliğine özen gösterildiğini belirten Gören, temelde ne tür bir tekniğin kullanıldığının hayati önem taşıdığını vurguladı.

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Mustafa Erdik de doğru kullanıldığı takdirde Sismik İzolasyon Sistemi'nin yerinde bir tercih olacağını kaydetti. Özellikle hassas yapılar için son derece önemli olduğuna işaret eden Erdik, "Ancak her binada uygulanmaz. Yer hareketi çok iyi tespit edilmeli. Çünkü tüm binanın güvenliği bu sisteme veriliyor" ifadesini kullandı.

Bütün bunların yanı sıra deprem ve tsunami tehlikesiyle her zaman maruz kalan Türkiye'de deprem sigortasını 4 konuttan yalnızca biri yaptırıyor.

Gayrimenkul piyasasının son yılların en canlı dönemini yaşamasıyla hem satıcıların hem de alıcıların yüzü gülüyor. Özellikle metropollerde konut inşaatı hızla artıyor. Aynı paralelde, düşük faizlerle verilen kredilerden yararlananlar, daha inşaatı bitmemiş olanlar da dahil olmak üzere, konuta yatırım yapıyor fakat ev alırken kriterlerimiz arasında can güvenliğimiz neredeyse pek olmuyor.

Aldığınız Ev Depreme Dayanıklı Mı?

Ev almaya karar vermeden önce yapının projesinin olup olmadığını, zemin etüdünün yapılıp yapılmadığını, deprem yönetmeliğinin dikkate alınıp alınmadığını araştırmak gerekir. Projeleri kimin hazırladığı ve projelerin denetlenip denetlenmediği, binanın kullanım izni ve ruhsatının bulunup bulunmadığı, yapıda nasıl bir beton kullanıldığını, malzemenin standartlara uygun olup olmadığını, yapının projeye uygun inşa edilip edilmediğini ve temellerde su yalıtımı yapılıp yapılmadığını mutlaka kontrol ettirmek gerekir.
Deprem yönetmeliklerinin amacı yapıların hasar görmesini engellemek değil, can kaybını önlemektir. Büyük bir depremde yapı büyük miktarda strüktürel ve strüktürel olmayan hasara uğrayabilir, fakat yapı yıkılmadığı müddetçe, yönetmelikler amaçlarına ulaşmış olarak kabul edilir.

Cezayir, ABD ve Japonya'da deprem hasarları konusunda çalışmalar yürüten Wang, Kaliforniya'da hasar gören yapılar üzerinde yaptığı incelemelerde, mimari tasarım kararlarının, bazı yapıların hasar görmesinde, diğer tasarım kararlarına göre açık bir şekilde belirleyici olduğu sonucuna varmıştır.

Yıkıcı depremlerden çıkarılan dersler, depreme dayanıklı yapı tasarımı için aynı önemde ve aynı anda üç temel koşulun bir araya getirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

a. Depreme dayanıklı mimari tasarım
b. Yasa ve Yönetmeliklere uygunluk
c. Nitelikli malzeme, uygulama ve denetim

Neden Japon Evleri Depreme Daha Dayanıklı?

Japon konutlarında duvar kalınlıklarının 5-6 en fazla 8 cm. olduğu dikkati çekiyor. Bölmeler, kapılar ve pencereler çok ince, hafif, ağaç çıtalar üzerinde ışığı geçiren cam ve kağıtlar ile detaylandırılıyor. Portatif olmasıyla dikkat çeken bu yapılar aynı zamanda kullanışlılık da sağlıyor.

Geleneksel ve çağdaş Japon konut mimarisinde rasyonel bir plan anlayışı görülüyor, çıkma ve cumba gibi hareketli plan anlayışı görülmüyor. Türkiye'deki imar anlayışından çok daha farklı bir tarz uygulanan Japonya'da görünümün yanı sıra güvenlik ve kriz yönetimi ön planda tutulmakta.

Uyudukları yerleri mobilyadan çok döşek, yastık ve yorgan ile döşeyen Japonlar bunları sürme kapaklı gömme dolaplarda depolanmaktalar. Günümüz konutlarında iletişim araçları ve beyaz eşyalarını da özel kapaklı alçak mobilyalarda depolayarak devrilme riskine karşı koyuyorlar.

Hükümet de depreme dayanıklı evlerinin sayısındaki artışı sağlamakla birlikte, muhtemel bir depremde ölecek kişi sayısının azalması için de yapılan çalışmalara ciddi bütçe ayırıyor.