Çocuklarda dikkat ve zekayı geliştirecek 12 yöntem!
YARD. DOÇ.DR. OKTAY AYDIN / oktayaydin@emarakademi.com
Doğumdan ergenliğe kadar geçen zaman, beyin, zeka, sosyal ve duygusal açıdan önemli bir gelişim sürecini içeriyor. Basit ama çok etkili bazı uygulamalar çocuğun akademik ve psikolojik gelişimi açısından harika sonuçlar alınmasını sağlayabiliyor.
MATEMATİK PROBLEMLERİNİ ZİHNİNDE CANLANDIRIN
Matematik dersindeki başarısızlığın önemli nedenlerinden biri, çocuğun problemleri doğru dürüst anlamıyor olması. Problemi anlamamanın nedeni de, çoğu zaman zihinde canlandırmanın yapılamaması. Çocuk, okuduğu problemi zihninde canlandıramadığı anda çözme şansı yok. Matematik problemlerini anlamak için farklı yollardan yararlanılabilir. Problemi anlatma, problemin resmini çizme, problemle ilgili canlandırma yapma vb. gibi yolların tümü zaman zaman kullanılmalı ve “aha!” diyerek problemi kavraması sağlanmalı.
LİSTE YAPTIRARAK ZİHİNSEL BECERİLERİNİ GELİŞTİRİN
Çocuğa, çeşitli konularla ilgili listeler hazırlattırın. Örneğin, gün içinde yapılacaklar listesi, ihtiyaçlar listesi, sevdiği ve sevmediği şeylerin listesi vb. Listeleme becerisi, çocuğun bilgiyi sınıflandırması, sıraya koyması ve düzenlemesi ile ilgilidir. Sınıflama, sıraya koyma ve düzenleme gibi zihinsel beceriler, akademik hayat açısından oldukça kritik öneme sahip. Bu nedenle, çok çeşitli konularda listelemelerin yapılması oldukça etkili bir uygulamadır.
SIRALAMA FAALİYETLERİYLE BİLİMSEL DÜŞÜNSÜN!
Zaman, olay, hareket sıralama çalışmaları yaptırın. “Hangi gün hangi günden önce gelir?”, “Hangi ay hangi aydan sonra gelir?” gibi sorular sorarak, olay kartlarını önüne koyup sıralamasını isteyerek, kıravatı bağlama, ayakkabıları bağlama, bisiklete binme, basket atma gibi becerileri parçalara bölüp sıralamasını istemek ve bu becerileri yaptırmak çok keyifli ve geliştiricidir. Sıralama faaliyetleri, çocuğun bilimsel düşünme becerileri açısından da temel niteliğindedir. Sıralama becerileri gelişmemiş çocuklar açısından derslerde istenen performansı göstermek zor olabilir.
TAHMİN OYUNLARI ÖNGÖRÜYÜ ARTIRIR
Çocukların en keyif alacakları faaliyetlerden biri de tahmin oyunları. Tahmin oyunları, sonucu belli bir durumla ilgili doğru kestirimlerde bulunmaya dayalı. Buna bağlı olarak, belirli bir mesafeyi tahmin ettirmek, saatin kaç olduğunu tahmin ettirmek, ortamdaki ısının derecesini tahmin ettirmek, bir deneyin sonucunu tahmin ettirmek gibi etkinlikler beyin açısından harika sonuçlar verir. Tahmin, çocukta, zekanın en önemli fonksiyonlarından biri olan öngörü yeteneğini geliştirir.
ÖZETLEME İLE HAFIZA KODLARINI OLUŞTURUN
Yaşadığı bir olayı, izlediği filmi, gün içinde olup bitenleri, okuduğu bir metni vb. özetlemesini isteyin. Özetleme becerisi, bilginin özünün kavranması ve organize edilmesini gerektirir. Çoğu zaman ayrıntılarda boğulmak öğrenmemizi olumsuz etkiler. Bu nedenle, çocuğun herhangi bir şeyi özetleyerek, bilgiyi yalınlaştırması ve hafızaya kodlanması imkanını verir. Hafızaya kodlanmış bir bilgi de daha sonraki öğrenmelerde kullanılabileceğinden, aktif ve üretken bir yapıya kavuşur.
KONUŞMALARINIZDA YENİ KELİMELER KULLANIN
Çocukla sık sık çeşitli konularda konuşun. Ona sorular sorun, onun sorular sormasına izin verin. Bildiğiniz sorulara cevap verirken, bilemediğiniz soruları da birlikte araştırın. Kitaplara bakın, internete bakın ve cevabı birlikte arayın. Bu paylaşımlarda, onun henüz bilmediği sözcükleri, teknik terimleri, soyut kavramları da kullanın. Yeni sözcükleri anlamlarına uygun cümlelerde kullanın. Böylece, günlük dil ile eğitim dilini sentezleyen konuşmalar çocuğunuzun dil ve anlama gücünü geliştirecektir. Dili gelişen çocukların düşünme becerilerinin gelişmesi de kaçınılmazdır.
ÖZEL HİSSETMESİNİ ÖNEMLİ
Hangi yaşta olursa olsun, bir insanın kendini değerli hissetmesi için yapılacak en iyi şeylerden biri fikrinin sorulmasıdır. Sonuçta, anne-babası tarafından fikrinin sorulması çocuğu çok özel hissettirir. “Senin bu konudaki fikrin nedir?”, “Bu konuda sen ben benim yerimde olsan ne yapardın?” gibi bir soru ile çocuğun ne düşündüğünü sormak, onun kendini özel hissetmesine ve özgüven duygusunun güçlenmesine katkı sağlayacaktır. Görüşlerine değer verilerek büyüyen bir çocuk da, önce anne-babasının, sonra da çevresindekilerin görüşlerine değer verecek ve onları önyargısız dinleyecektir.
GERİBİLDİRİM VEREREK HEVES VE İSTEĞİNİ ARTTIRIN
Çocukların yaptığı davranışlara, geliştirdiği ürünlere, söylediklerine yönelik olarak anlamlı bir şeyler söyleyin. Davranışlar olumlu da olsa olumsuz da olsa sizden alınacak geribildirimlerle çocuğun kişiliğinin bir parçası olur. Özellikle çok tekrarlanmayan olumsuz davranışları görmezden gelmek en iyi yoldur. Buna karşın olumlu davranışları ve ürettiklerini daha çok görmek ve olumlu bir dil ile desteklemek çok etkili. Çocuğun yaptığı bir resim için geribildirim verirken, beğeninizi ortaya koyun, etkilendiğinizi hissettirin ve resimle ilgili ayrıntıdan söz edin. “Kuşların uçuş şeklini ne güzel çizmişsin” gibi. Emin olun, bir sonraki resmini çok daha hevesle çizecektir.
MASA TENİSİ OYNAMASINI ÖĞRETİN
Yüzme, jimnastik, atletizm gibi sporların yararı biliniyor. Burada özellikle söz etmek istediğim sporlardan biri masa tenisi. Masa tenisi, beyin gelişimi açısından oldukça etkili. Sınırlı bir alanda, bir çok beden bölgesini oldukça hızlı ve koordineli bir şekilde yönetmeyi gerektiren bu spor, aynı zamanda rakibin hareketlerini izleme, tahmin etme ve ona uygun tepki verme becerilerini de geliştirir. Dikkat etme, düşünme ve hızlı karar verme gibi zihinsel fonksiyonlar açısından oldukça etkilidir.
BATERİ ÇALMAYA TEŞVİK EDİN
Çocukların bir enstrümana ilgi duymasını ve o enstrümanı çalmasını sağlamak beynin coşmasını sağlar. Özellikle lise çağı çocuklarına bateri çaldırmayı öneririm. Tüm enstrümanların yararı var. Ancak bateri, bedenin bütün kas gruplarını koordineli bir şekilde çalışmayı sağlayan harika bir enstrümandır. Bateri çalma, sağ-sol beynin koordinasyonu sağlar, belirli bir ritm kalıbının düzenli olarak tekrar edilmesini sağlar, neredeyse bedenin tüm farklı bölgelerinin aynı anda birlikte hareket etmesine imkan sunar. Böylece, dikkat, sabır, düzenlilik, kontrollü olma, bedeni yönetme gibi bir çok beceri kazanılarak hayatın çeşitli alanlarına transfer edilebilir.
SÜRPRİZ MESAJLAR YAZIN
Çocuğunuza zaman zaman sürpriz mesajlar yazın. Anaokulunda, çocuğunuza sevginizi ifade eden bir resim çizip vermeniz çok hoşuna gidecektir. Okuma yazmayı öğrendikten sonra güzel bir mesaj yazıp yazdığınız mesajı haber vermeden defterinin arasına koyabilirsiniz. Okula gittiğinde sürpriz şekilde anne ve babasının sevgisini ifade eden bu mesajla karşılaşan çocuk bundan çok etkilenir. Lise çağlarına gelindiğinde, cep telefonunda, “Bugün aklıma geldin ve varlığının bana ne kadar iyi geldiğini hissettim. Annen” gibi bir mesajı okuyan çocuğun hissedeceği duygular ortadadır. Mutluluktan bir süre ayakları yere basmayacaktır.
Bu uygulamalar, çocuğun yaşı, kişisel özellikleri ve tercihleri dikkate alınarak yapılmalı.
HAREKETLERİ TANIMLAYIN VE TAKLİT ETMESİNİ İSTEYİN
Çeşitli kaynaklardan yararlanarak, çocuğa bitki, hayvan, insan vb. hareketlerinin resimlerini gösterin. Bu resimde gördüğü hareketleri taklit etmesini isteyin. Hatta bu oyunu karşılıklı oynayın. Bir o, bir siz taklit edin. Çok eğleneceksiniz. Oyunu biraz daha zorlaştırabilirsiniz. Hareketin resmini göstermeden, sözel olarak anlatın. Ondan da hareketi yapmasını isteyin. Siz anlatın, o yapsın. Çocuğun, resimde gördüğü bir hareketi anlatmaya çalışması ya da kendisine tarif edilen bir hareketi yapmaya çalışması hem çok eğlenceli hem de beyni zorlayıcı harika bir oyundur. Sözel tarifi zihinsel fotoğrafa dönüştürecek, zihnindeki fotoğrafı da harekete dönüştürecek... Bütün bu aşamalar, beyinde bir çırpıda olurken, zihinsel gelişime etkileri de bilmelisiniz ki uzun süre olacak.
